Lokalizacja: Końskie, 21 tysięczne miasto powiatowe.
Położenie: powiat konecki, w północno-zachodniej
części województwa Świętokrzyskiego.
Zapomniane: budynek Oranżerii "egipskiej", koneckie faraony.
Opis miejsca: Budynek Oranżerii "egipskiej" potocznie zwany przez mieszkańców Egipcjanką znajduje się w zachodniej części zespołu
pałacowo – ogrodowego im. Tarnowskich. Fot 1 Konecki faraon
W 1825 roku do Końskich przyjeżdża zdolny, dwudziestosześcioletni włoski architekt Maria Lanci na zaproszenie hrabianki Anny Małachowskiej
(żony Stanisława). Dokonuje gruntownej zmiany charakteru zespołu pałacowo – ogrodowego. Zaprojektowany zostaje ogród w stylu angielskim na obszarze którego wybudowano kilka budynków. Jednym z nich jest Oranżeria Egipska.Oranżeria egipska stanowi osobliwy i wyjątkowy zabytek rzadkiego w Polsce egiptyzującego nurtu architektury. W naszym kraju zachowały się tylko dwa tego typu obiekty: Świątynia Egipska w północnej części Parku Łazienkowskiego w Warszawie oraz Oranżeria w Końskich. Budynek Oranżerii został wzniesiony w zachodniej części parku, zorientowany dłuższą osią w kierunku wschód - zachód. Ma wymiary 54,75 m x 7,25 m. Pośrodku byłej oszklonej elewacji południowej znajduje się wejście główne, ozdobione niszami, gzymsem, płaskorzeźbą i hieroglifami egipskimi. Arkadowe fasady wsparte są na podporach zwieńczonych palmowymi kapitelami. Elewacja wschodnia i zachodnia mają konstrukcje pylonów (słupów), w niszach których znajdują się posągi siedzących faraonów. Ściana południowa jest rozczłonkowana przez 23 podłużne okna sięgające do samej podstawy budynku. Rozmieszczenie okien jest asymetryczne. Portal wejściowy dzieli elewację na dwie nierówne części. W części południowo zachodniej budynku znajduje się 10 okien, w południowo wschodniej - 13. Nad wejściem do budynku znajduje się dobudówka, nakryta dachem, która pełniła rolę pomieszczenia gospodarczego.Fot. 2 Oranżeria "egipska" dziś
W czterech pylonach narożnych we wnękach spoczywają kamienne figury faraonów. Są bezimienni, nie znamy ich imion. Trudno określić z jakiej są dynastii. Czas okrutnie się z nimi obchodzi, posągi niszczeją: odpada farba, widać kruszenie budulca z którego wyrzeźbiono figury. Obawiam się, że bez przeprowadzonej gruntownej renowacji nasze koneckie faraony nie dożyją następnego wieku. Za czasów Małachowskich i Tarnowskich budynek pełnił funkcję gospodarczą. Znajdowała się tutaj cieplarnia, w której uprawiano rośliny ozdobne (cytrusy, figi). Po II wojnie światowej budynek podupadł,
była to ruina z warzywnikiem. W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku dokonano gruntownej modernizacji i powiększenia budynku. Dobudowano skrzydło północne w formie wydłużonego prostokąta, w którym dziś znajdują się pomieszczenia zaadaptowane przez Miejsko Gminny Dom Kultury. Zachowaną do dziś częścią zabytkową obiektu jest elewacja południowa, łącząca dwa pylony. W tej części znajdują się trzy duże sale. Stan prawny budynku jest nieuregulowany, ponieważ o zwrot majątku starają się dawni właściciele – rodzina Tarnowskich. Organem reprezentującym skarb Państwa jest Starostwo Powiatowe w Końskich. Reasumując Oranżeria egipska należy do najciekawszych budowli nurtu egiptyzującego w Polsce. Posągi faraonów są swoistą wizytówką miasta. Nieznane, niedoceniane towarzyszą codziennemy życiu Koneccczan od ponad dwóch stuleci. Są już w niezbyt dobrej kondycji ale wciąż czekają na wszystkich, którzy chcieliby je odwiedzić nie w miescie koni a w mieście faraonów - Końskich.

Lokalizacja: Czarniecka Góra
Położenie: Gmina Stąporków, powiat konecki. 2 km od Stąporkowa,
14 km od Końskich, 48 km od Kielc.
Przez miejscowość przebiega czerwony szlak pieszy do miejscowości Łączna.
Historia uzdrowiska Uzdrowisko Czarniecka Góra zostało założone przez łódzkiego lekarza Michała Misiewicza w 1892 r. Docenił on dogodny mikroklimat wsi oraz właściwości lecznicze wody z miejscowego źródła.Wybudowano zakład przyrodoleczniczy w skład którego wchodziły: Internat(pensjonat dla kuracjuszy), budynek hydropatii(zakład wodolecznictwa), park zdrojowy ze źródłem Św. Stefana oraz drewniane wille w stylu szwajcarskim. Śmierć Misiewicza w 1910 roku przerwała rozwój uzdrowiska.W 1911 roku Pani Misiewicz, wdowa po Michale wraz z lekarzem W. Miklaszewskim postanowiła kontynuować tradycje przyrodolecznicze
w Czarnieckiej Górze.Nowa właścicielka zdecydowała się na wybudowanie nowych obiektów: Pensjonatu(Internatu) i kompleksu wodolecznictwa. Budynki zostały oddane do użytku jesienią w 1911 roku. Nowy obiekt dwupiętrowego pensjonatu był murowany. Był zaopatrzony w zimną i gorącą wodę, elsktryczność i kanalizację. Na każdym piętrze znajdowała się szklana weranda zwrócona na południe. Jednorazowo w gmachu mogło mieszkać
50 kuracjuszy. Budynek hydropatii(wodolecznictwa) był także nowo wybudowany, został połączony długą krytą werandą z Internatem. W środku zakładu było ujęcie wody kierowanej z pobliskiego źródełka Św. Stefana. Wyposażenie zakładu jak na tamte czasy było średnio bogate: "wanny emaliowane", natryski wodne o regulowanej temperaturze. Park zdrojowy był uporządkowany. Składał się z dwóch części. W górnej części znajdowało się źródełko o obramieniu o kształcie serca., woda stąd wypływająca nosiła nazwę "sercówki". Z tej części parku otoczonej lasem iglastym płynął strumień do małego jeziorka położonego pośrodku parku zdrojowego. Fot 3 Nieczynne wyschnięte żródełko Św. Stefana w kształcie serca
Po lewej stronie strumyka znajdował się plac zabaw, boiska do gry w krykieta oraz korty tenisowe.Dolna część parku to uporządkowane aleje wytuczone wśród drzewostanu mieszanego: sosny, brzozy. Było to ulubionje miejsce spacerów kuracjuszy. Lata trzydzieste minionego wieku to okres największego rozwoju uzdrowiska w Czarnieckiej Górze. Rocznie przybywało tutaj około 10tys kuracjuszy z całej Polski(Łódź, Warszawa), Francji,
Rosji i Jerozolimy. W kurorcie wypoczywałay takie znane osobistości jak: premier Sławoj Składkowski, Stefan Starzyńskie, Bolesław Prus i aktorka Jadwiga Smolarska.Fot. 4 Widok uzdrowiska Czarniecka Góra z lat trzydziestych ubiegłego wieku. Widoczny dwupiętrowy pensjonat(internat) z zakładem wodoleczniczym, bliżej jeziorko. Źródło: Informator leczniczy i Przewodnik zdrojowo turystyczny, Warszawa 1931
Wybuch II Wojny Światowej przerwał rozwój kurortu. Po 1945 roku Czarniecka Góra utraciła statut uzdrowiska. Dodatkowo rozpoczęta eksploatacja górnicza rud żelaza w pobliskiej Błotnicy przyczyniła się do obniżenia poziomu wód gruntowych, w wyniku której uległo zniszczeniu źródełko Św. Stefana. Po wojnie w 1946 roku powstał w Czarnieckiej Górze Dom Wypoczynkowy dla Lekarzy i Farmaceutów, który funkcjonował tutaj do 1953 roku. Następnie w budynkach zespołu wodoleczniczego była siedziba Prewntorium Przeciwgruźliczego dla dzieci. Lata 1989 - 1995 to przeprowadzony generalny remont, gdzie wyremontowano dawny budynek Pensjonatu, 9 lat póżniej na miejscu zakładu wodoleczniczego wybudowano nowoczesny basen. Od 2002 roku istnieje tutaj Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji.Fot. 5 Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji dziś
Po zdrowie Wilgotny żywiczny mikroklimat, który został doceniony przez założyciela Czarnieckiej Góry doktora Misiewicza charakteryzuje się stosunkowo niskim cisnieniem atmosferycznym, co powoduje intensywne pocesy parowania. Powietrze nasyca się dużą ilością pary wodnej, która łączy się z produktami transpiracji lasu iglastego ( aromatyczny pył żywicy leśnej.) Są to sprzyjające warunki leczenia wielu dolegliwości i schorzeń. W kurorcie lat międzywojennych leczono tutaj choroby nerwowe, układu oddechowego, choroby serca i układu krwionośnego, choroby pęcherza i nerek, przemiany materii.Zakład nie przyjmował osób chorych psychicznie. Czarniecka Góra dziś Mała osada letniskowa - Czarniecka Góra położona nad rzeką Czarną bezpowrotnie utraciła swoje pierwotne funkcje uzdrowiskowe. Jednak ze względu na niezmieniony mikroklimat w dalszym ciągu jest miejscowością gdzie można odpocząć wdychając czyste nieskażone powietrze. Pobliskie zbiorniki wodne sa rajem dla wędkarzy oraz lasy pełne bogactwa runa leśnego. Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji nawiązuje do dawnych czasów uzdrowiska, pobliskie drewniane szwajcarskie wille w dalszym ciągu czekają na gości z Polski i Europy....Fot. 6 Przykład budownictwa drewnianego stylu willi szwajcarskich
z trzeciej dekady XXw.
Informacje praktyczne: Najlepiej dojechać samochodem trasą 41 do Stąporkowa i stamtąd na Smyków, Kielce. Z trasy 74 na wysokości Smykowa drogą na Stąporków. Noclegi i wyżywienie oferuje kilka pensjonatów
i osrodków wypoczynkowych: Zosieńka, Centrum Rehabilitacji i inne.

Lokalizacja: Gruszczyn
Położenie: powiat włoszczowski. Gmina Krasocin. Około 40 km na zachód od Kielc. Od Krasocina 4 kilometry na południe w kierunku Lesnicy, Małogoszcza. Zapomniane: Tajemnicze ruiny kościoła
Opis zabytku: Gruszczyn jest to mała miejscowość, która została załozona
w XVI w. przez potężny ród rycerski Gruszczyńskich.Na górującym nad miejscowością wzniesieniem znajdują sie ruiny tajemniczego kościoła, noszące nazwę "ruin kościoła Św. Michała". Świątynia była wybudowana na planie krzyża łacińskiego z nawą główną i transeptem oraz prezbiterium zamknietym trójścienną absydą. Cały kościół posiadał sklepienie kolebkowe. Długość nawy głównej i prezbiterium była taka sama. Budowla nakryta dachem dwuspadowym oraz wzmocniona skarpami ( zachodnia fasada
i prezbiterium). Do budowy kościoła wykorzystano lokalny budulec: piaskowce oraz cegłę do wykonania detali architektonicznych, takich jak gzymsy, obramienia okien. Obecnie zachowały się mury fasady zachodniej
(bez szczytu), przez którą prowadziło wejście do świątyni oraz fragmenty ścian nawy głównej i prezbiterium. Kościół został wzniesiony pod koniec
XVI w. przez Gruszczyńskich. Ruiny od XIX wieku stanowiły wielką zagadkę. Według miejscowych tradycji i podań świątynia była we władaniu zakonu marków ( kanoników regularnych), kartuzów i cystersów z pobliskiego Jędrzejowa. Wiele dowodów wskazuje, że mogła być wybudowana
i użytkowana jako zbór ariański.Fot. 7 Ruiny kościoła pw. Św Michała w Gruszczynie

Lokalizacja: Grzegorzewice
Położenie: Gmina Waśniów. Powiat ostrowiecki, 10 km od Nowej Słupi,
3 km od trasy 751 Kielce - Ostrowiec Świętokrzyski. Można tutaj dotrzeć niebieskim szlakiem im. St. Jeżewskiego z Łysej Góry
lub Ostrowca Świętokrzyskiego.
Zapomniane: romański kościółek pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela
Opis zabytku: Świątynia została wybudowana z fundacji rycerza Nawoja herbu Topór w 1346 roku. Przypuszcza się, że rotunda została wymurowana jako kościół obronny w XI lub XII wieku. Kościółek składa się z dwu części: starszej, zbudowanej z miejscowego wapienia dewońskiego mającej kształt rotundy
o planie koła o średnicy 7,7 m. Od waschodniej strony znajduje się półkolista absyda o średnicy 4 metrów. Zachowały się do dziś trzy romańskie okna
( w formie otworów okiennych, umieszczonych wysoko nad ziemią).
Jedno z nich to kamienna rozeta( okragłe okno). W 1627 roku dobudowano nawę do zachodniej części rotundy. W 1633 roku kościół konsekrowano.
W środku zwraca uwagę kamienna posadzka z piaskowca eksloatowanego
w pobliskim Kunowie, rzeźba przedstawiająca Jezusa Chrystusa ze stojącymi obok Matką Boską oraz Janem Chrzcicielem autorstwa Trzcińskiej - Kamińskiej, kamienny ołtarz z wyrytą w nim Modlitwą Pańską, kamienna chrzcielnica( pozostałość baptysterium misyjnego), pomnik z inskrypcją " Tu leży Onufry Chrościak Popiel kasztelanic sandomierski, rotmistrz kawalerji narodowej. Marszałek konfederacji z 1812 roku. Zmarł 29 XI 1826 w 58 roku życia." Romański kościółek pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela jest unikatowym
na skalę Polski przykładem romańskiej architektury sakralnej
w sercu Gór Świętokrzyskich.

Lokalizacja: Odrowąż, 960 mieszkańców
Położenie: powiat konecki, gmina Stąporków. W połowie drogi pomiędzy Skarżyskiem Kamienną a Końskimi.Leży przy drodze krajowej nr 42. Zapomniane: Kaplica Św. Rozalii
Opis zabytku: Jest to mały drewniany kościółek o planie prostokąta
o wymiarach 4 x 2 m. Niezorientowany, jednonawowy z prezbiterium umiejscowionym w zachodniej części świątyni. Kryty gontem do 1906, aktualnie pokryty blachą. Zbudowany z drewna modrzewiowego, w 1/3 dachu znajduje się wieża z latarnią. Ma konstrukcję zrębową, ustawiona na kamiennej podmurówce.Na ścianach północnej i południowej po dwa małe okna, od strony wschodniej wejście do kaplicy. Oryginalnie przed wejściem głównym znajdował ganek wsparty na dwóch słupach. Kaplica Św. Rozalii została wybudowana w I połowie XVII wieku po ustąpieniu zarazy.
Tutaj w 1721 roku odprawiano około 21 mszy za "zmarłych od powietrza wiernych i za inne dusze czekające ratunku i pomocy". W 1759 roku papież Klemens XIII zezwolił na odpust Św. Rozalii. W 1906 roku ks. Wiktor Budziszewski kaplicę rozebrał i na jej miejscu wybudował podobną drewnianą kaplicę z ołtarzem Św. Rozalii. Kaplica ta jeszcze do początku XXI wieku pełniła funkcję przechowywania umarłych mieszkańców przed pogrzebem. Tutaj parafianie modlili się za dusze zmarłych. W środku znajduje się ołtarz
z obrazem patronki namalowany przez E. Potkańską. Tuż przy wejściu stoi kropielnica z 1814roku z napisem
" Kamieniarz z synem proszą Zdrowaś Marja"Fot. 8 Kaplica Św. Rozalii w Odrowążu.

Fot. 9 Kropielnica z 1814 przed głównym wejściem do Kaplicy Św. Rozalii

Lokalizacja: Imielno
Położenie: powiat jędrzejowski. 8 km od Jędrzejowa
jadąc w kierunku Pińczowa.
Zapomniane: romański kościół pw. NMP i Św. Mikołaja z najwęższymi nawami bocznymi w województwie świętokrzyskim.
Opis zabytku: Świątynia została wybudowana około 1250 roku jako trójnawowa bazylika z wydzielonym prosto zamkniętym prezbiterium.
Po kilku przebudowach nie zachowały się autentyczne filary nawy głównej.
W XVIII w bryła świątyni wzbogaciła się o 2 boczne kaplice z kamienia pińczowskiego wybudowane poprzecznie do naw bocznych tworzące tak zwany PSEUDOTRANSEPT. W 1913 roku postanowiono wymienić zniszczone biegiem czasu szczyty oraz dachy kościoła. Zburzono wtedy romański szczyt prezbiterium zastępując go nowym. Kościół z zewnątrz Na uwagę zwracają romańskie ściany prezbiterium. Na jednej z nich znajduje się unikatowa płaskorzeźba przedstawiająca Ukrzyżowanie Chrystusa z XIII w.
Widoczne są atrybuty jego męki: patibulum ( poprzeczna belka krzyża),
flagrum (bicz z ołowianymi ciężarkami).Fot. 10 Płaskorzeźba Ukrzyżowania Chrystusa na ścianie prezbiterium kościoła w Imielnie.
Kościół wewnątrz
Ciekawy układ bazylikowy kościoła z trzema nawami: główna oraz dwoma bocznymi. Nawy boczne są tak wąskie, że może w nich zmieścić się 2 - 3 osoby. Są to najwęższe nawy boczne w województwie świętokrzyskim!.
Fot. 11 Nawa boczna w światyni pw NMP i Św. Mikołaja w Imielnie. Zwraca uwagę wyjątkowa mała szerokość naw bocznych.
Na narożach prezbiterium zachowały się romańskie kolumienki, które pierwotnie podtrzymywały sklepienie. Zachowały się również dwa romańskie okna z dekoracją wałka. Tajemnicze są zachowane do dziś gmerki.
Jeden z nich przypomina swastykę ( crux gammata), drugi krzyż laskowany
( złożony z czterech liter TAU)

Lokalizacja: Modliszewice koło Końskich
Położenie: Miejscowość położona w gminie Końskie, w północno zachodniej części Gór Świętokrzyskich, 3 km na północny zachód od Końskich przy trasie 746 prowadzącej z Końskich do Żarnowa i dalej do Łodzi.
Zapomniane: Szlachecka fortalicja bastejowa z trzeciej dekady XVII wieku. Opis zabytku: Dwór w Modliszewicach wybudowany na fundamentach starego średniowiecznego dworu ulokowany jest na sztucznej wyspie otoczonej fosą. Pełnił funkcję nowożytnego pałacyku oraz siedziby obronnej. Bastejowe Foralicjum Szlacheckie zostało wybudowane na planie prostokąta o wymiarach 11x27 m, jest to budowla dwukondygnacyjna zbudowana
z kamienia oraz cegły na fundamencie z łamanego wapienia. Fot. 12 Fortalicja dworska w Modliszewicach. Widok od północy.
Do dworu wchodziło się wachlarzowatymi schodami od strony północnej. Wejście zlokalizowane było na wysokości pierwszej kondygnacji nad trójarkadowym ryzalitem, stycznym do basteji północno zachodniej. Według zamierzeń architekta trój arkadowy ryzalit - ganek miał pełnić funkcję krużganków. W narożach budynku wybudowano dwie cylindryczne piętrowe wieże - basteje nakryte dachem. Zbudowane są w dolnej części z kamienia
w górnej z cegły. Na wysokości pierwszego piętra znajdują się trzy okna szczelinowe, nad nimi trzy małe okrągłe okna, o wyprofilowanych brzegach. Basteje pełniły typowo funkcję dekoracyjną i estetyczną. Nad trójarkadowymi krużgankami na wysokości pierwszego piętra znajduje się pięć otworów okiennych rozmieszczonych nierównomiernie w układzie trzy na dwa.Między trzecim a czwartym oknem znajduje się nisza w której było wejście do dworu prowadzące z wachlarzowatych schodów.Nad drzwiami można zauważyć łacińską inskrypcję będącą wierną kopią inskrypcji z Zamku na Wawelu.Fot. 13 Portal wejściowy do zamku. Widoczna nad nim
łacińska inskrypcja.
Zwraca uwagę bogate zdobienie kamiennych obramień okiennych,znajdujacych się w niszach - otworach północnej elewacji budynku. Świadczy to o typowej renesansowej dekoracji okiennej. W latach trzydziestych XVII wieku dobudowano w północnej części wyspy piętrowy budynek bramny. Na parterze znajduje się przelot bramny ze strzelnicami kluczowymi, na piętrze znajduje się cztery okna o orientacji pionowej
z sześcioma kwaterami. Obramienia okien są kamienne i profilowane.
Wnęki okienne są we wszystkich ścianach budynku bramnego. Brama jest ozdobiona kamiennym portalem wejściowym, w naczółku którego znajduje się herb Lipskich(Łada).Fot. 14 Brama wjazdowa do dworu w Modliszewicach. W naczółku portalu herb Łada( Lipscy).
Historia budowli Zamek został wybudowany w XIV wieku przez Odrowążów. Obecny wygląc dwór zawdzięcza Andrzejowi Dunin Modliszewskiemu, który
w końcu XVI wieku wybudował renesansowy dwór o charakterze obronnym na miejscu starego zamku Odrowążów. Na początku XVII wieku zamek nabył Jan Lipski, póżniejszy prymas Polski. On to dobudował piętrowy budynek bramny i otoczył dwór murem obwodwym. W I połowie XVIII wieku dwór przeszedł we władanie rodu Małachowskich, którzy dobudowali przyległy budynek zwany kuźnią. Koniec XIX wieku zamek został sprzedany Tarnowskim, którzy nie przeprowadzili żadnych prac remontowych.
W czasie II Wojny Światowej w Modliszewicach miał siedzibę niemiecki zarządca Fittig, który został zlikwidowany przez dowódcę II Zgrupowania Partyzanckiego Waldemara Szwieca "Robota" w czasie spektakularnej akcji
w 1943 roku. W latach 1983 - 1985 odbudowano budynek bramny oraz Kużnię. W latach dziewięćdziesiątych rozpoczęto remont dworu, ale ze względu na brak środków finansowych zaniechano prac. Obecnie zamek
w Modliszewicach jest własnością Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.

Lokalizacja: Grzymałków, gmina Mniów. Powiat kielecki.
Położenie i informacje praktyczne: Ruiny kościoła położone są
w miejscowości Grzymałków. Około 8 km od Mniowa ( trasa nr 74) w kierunku Wólki Kłuckiej, Pałęg, Łopuszna. W Grzymałkowie jadąc od Mniowa ruiny świątyni znajdują się po lewej stronie, około 100 metrów od nowego kościoła. Uwaga kościół jest zamknięty. Wejść do niego można po wcześniejszym uzgodnieniu z konserwatorem zabytków. Otoczenie światyni oraz jego podniszczone elewacje możemy oglądać po sforsowaniu otaczajacego drewnianego parkanu. Zapomniane: ruiny kościoła
pw. Św. Michała Archanioła w Grzymałkowie
Opis miejsca: Historia powstania świątyni w Grzymałkowie sięga
połowy XVII wieku. W 1631 roku, pan Kazanowski, właściciel okolicznych dóbr wybudował drewniany kościół pw. Św. Michała Archanioła. Od kościółka powstała miejscowość o nazwie Grzymałków ( herb Kazanowskich - Grzymała).W ciągu następnego stulecia świątynia była zaniedbywana, brakowało wsparcia kolatorskiego. Wedłu przekazów kronikarskich
17 czerwca 1849 roku kościół został zniszczony w wyniku przejścia gwałtownej trąby powietrznej, huraganu?.Co niektórzy sądzą, że kościół został rozebrany po to aby wznieśc nowy obiekt. W 1859 roku kościół został dopiero odbudowany z inicjatywy księdza Franciszka Gierasińskiego. Architektem był Antoni Kurella, muratorem - Franciszek Makulski.
Głównym fundatorem, sponsorem - kolatorem był hrabia Eustachy Kołłątaj ze słynnej linii kołłątajowskiej.W 1878 roku kościół został odrestaurowany. 27.09.1922 kościół został konsekrowany pw. Św. Michała Archanioła.
W 1978 roku po przeszło 20 latach budowy oddano do uzytku nowy kościół
w Grzymałkowie. Opisywana światynia została opuszczona i niszczeje.
Obiekt nie jest wpisany w rejestr zabytków. Władze kościelne postulują za rozbiórką kościoła. Piękna, wyjątkowa świątynia z XVII wiecznym rodowodzie jest obiektem zapomnianym i co najgorsze niechcianym..... Eustachy Kołłątaj był synem drugiego brata Hugona Kołłątaja - Jana. Był właścicielem Wólki Kłuckiej oraz spadkobiercą pałacu w tej miejscowości, który należał według niektórych źródeł do jego stryja Hugona.Na cmentarzu parafialnym
w Grzymałkowie do dziś zachowane są nagrobki rodziny Kołłątajów.
Opis świątyni: Budowla murowana na planie prostokata o wymiarach: długości - 22 metrów, szerokości - 11 metrów, wysokości 6 metrów.
Świątynia zorientowana, fasada zachodnia flankowana dwoma piętrowymi wieżami, połączonymi trójkatnym naczółkiem.Wejście zachodnie w formie ryzalitu wystającego ponad lico fasady zachodniej. Ryzalit zwieńczony trójkatnie, poniżej niego dwuuskokowy gzyms. Wewnątrz światynia trójnawowa. Prezbiterium niższe ( zachowane z drewnianego kościoła), zamykające półkoliście nawę główną. Znajdowały się tutaj trzy ołtarze
( niektóre zachowane do dziś.) Fot. 15 Zachodni fronton kościoła pw. Św. Michała Archanioła
w Grzymałkowie.

Lokalizacja: Mokrsko Górne, gmina Sobków. Powiat kielecki.
Położenie i informacje praktyczne: Ruiny zamku w Mokrsku Górnym znajdują się 6 km na wschód od miejscowości Mnichów, położonej przy trasie E 77,
z Kielc dojedziemy trasą nr 762 do Chęcin, dalej E77 do miejscowości Brzegi, następnie skręt na Sobków i dalej Mokrsko Górne.W Morksku samochód lub autokar najlepiej zostawić przy kościele parafialnym im. Wniebowstąpienia NMP.Za domem nr 35 należy skręcić w prawo. Dalej pieszo około 400 metrów drogą szutrową.Do zamku prowadzi polna droga. Uwaga: ruiny zamku należą do prywatnej osoby. Wstęp na teren posesji na własną odpowiedzialność. Zapomniane: Ruiny zamku z 2 poł. XIV w.
Opis miejsca:
Historia zamku Pierwszymi posiadaczami zamku w Mokrsku byli Jelitczykowie. Piotr Jelita oraz jego brat Tomisław. Wybudowana została przez nich murowana wieża położona na kopcu w Mokrsku Dolnym. Syn Piotra Jelity biskup krakowski Florian z Mokrska( przypuszczalnie z bratem Klemensem) rozpoczął budowę pierwotnego murowanego gotyckiego zamku na sztucznej wyspie otoczonej fosą. Zamek był budowany w latach 1355 - 1380 ( smierć Floriana), budowę kontynuował Klemens. Ostatecznie budowę zamku zakończono około 1390 roku. W 1509 roku ród Mokrskich utracił bezpowrotnie zamek. W tym roku Mikołaj Mokrski sprzedał rodowy majątek za 2000 florenów węgierskich Andrzejowi z Boryszewic. W 1531 roku za 2000 florenów zamek odkupiła od ówczesnych właścicieli królowa Bona. Chciała w ten sposób powiększyć majątek ziemski klucza chęcińskiego, będącego uposażeniem wdów królewskich. Nadzorcą nowo nabytych włości został wojewoda sandomierski Piotr Kmita.W 1535 roku zamek zostaje rozbudowany z małej gotyckiej na okazałą rezydencję renesansową. Nowa renesansowa budowla została wzniesiona na planie prostokąta, z trzema skrzydłami mieszkalnymi oraz wieżą bramną. Bona w 1540 zamek odsprzedała Jakubowi Secygniowskiemu. Na przełomie XVI i XVII wieku zamek rozbudowano o nowe skrzydło, w latach 30 XVII wieku rozbudowano (powiększono w pionie) mury kurtynowe łączące skrzydła zamku. Na przełomie XVIII i XIX wieku budowla utraciła funkcje mieszkalne. W połowie XIX wieku zamek przeszedł w ręce Zofii Stoińskiej. Ówcześni właściciele próbowali podżwignąć zamek z ruin, jednak koszty remontu przekraczały posiadane fundusze. Ryc. Zamek w Mokrsku Górnym, rys. Ussener 1805r. Źródło: Dariusz Kalina, Dzieje i Zabytki Małych Ojczyzn. Gmina Sobków.
Dziś zamek ponownie przeszedł w ręce prywatne. Właścicielem jest przedsiębiorca z Górnego Śląska. Przeprowadza na własną rękę remont, który moim zdaniem nie jest do końca przemyślany.
ArchitekturaRyc. Plan zamku w Mokrsku Górnym po przebudowie w 1535 roku
Zamek został wyudowany na planie prostokąta. Składał się z 4 części. Dziedzińca o wymiarach 24x29m o pow. ok. 750m2, głównego domu mieszkalnago( Domu Pańskiego), skrzydła z XVII w oraz ryzalitowej bramy wjazdowej. Zachowały się resztki murów trzech skrzydeł. Część zachodnia ruin widoczna jest do wysokości 2 piętra. Fot. 16 Widok na zamek w Mokrsku. Widoczne zachowane skrzydło mieszkalne z XVII wieku. W głębi dziedzińca pojedyńcza ściana Domu Pańskiego z XVI w.Poniżej niej trzy arkadowe łuki będące
pozostałością krużganków.
Dom Pański był murowany z kamienia.Składał się z czterech kondygnacji, w każdej kondygnacji znajdowało się po trzy pomieszczenia o układzie amfiladowym. Na drugim piętrze środkowa sala pełniła funkcję reprezentacyjną. Odbywały sie tutaj bale z udziałem zaproszonych gości. Zachowały się piwnice i przyziemia z charakterystycznym sklepieniem kolebkowym.Dom Pański nakryty był czterospadowym dachem z charakterystycznymi duzymi oknami o trzech kwaterach na drugim piętrze. Od strony dziedzińca zachowały sie również resztki sześciu arkad filarowych, będących pozostałością krużganków.Widoczne w ruinach tej części zamku są trzy narożniki ze szkarpami. Nie zachowała się do dziś wieża bramna.Zbudowana na planie kwadratu. Nad arkadowym otworem bramnym umieszczone były trzy kluczowe strzelnice.Wieża była dwuczęściowa. Do wysokości muru kurtynowego kwadratowa, górna część na planie sześciokąta. Mur otaczał z trzech stron dziedziniec o wymiarach 24 na 29m. Był zwieńczony chodnikiem pomiędzy pierwszym a drugim piętrem. Zwieńczony był prawdopodobnie krenalażem. Przypuszcza się, że pracą nad rozbudową zamku oraz murami prowadził mistrz Niemiec Benedykt, będący nadwornym architektem Zygmunta I. Skrzydło z XVII wieku dostawione było do murów po obu stronach wieży bramnej.Była to budowla dwukondygnacyjna, oszkarpowana. Na drugiej kondygnacji trzy okna, na pierwszej dwa. Poniżej piętra piwnice. Reasumując do dziś pozostały ruiny: Domu Pańskiego do wysokości 2 piętra w postaci jednej ściany, dwukondygnacyjne ściany skrzydła mieszkalnego wybudowanego w XVII wieku, pozostałości krużganków w postaci łuków arkadowych, szkarpy podtrzymujące skrzydła zamku.Fot.17 Narożnik południowo - zachodni. Pozostałość skrzydła mieszkalnego z XVII w. Jak widać zamieszkany przez skrzydlatą brać

Lokalizacja:Pierzchnica, gmina Pierzchnica. Powiat kielecki
Położenie i informacje praktyczne: Pierzchnicka Góra Piwniczna zlokalizowana jest we wschodniej części Pierzchnicy przy drodze prowadzącej na Drugnię, Potok, Raków. Najlepiej dojechać skręcając z trasy 73 ( Kielce - Busko Zdrój - Tarnów) w miejscowości Lisów, kierując się na Maleszową i Pierzchnicę. Piwnice znajdują się przy ulicy Stawowej.
Opis miejsca: W Górze Piwnicznej zachował się zespół około 80 piwnic z przełomu XVIII/XIX wieku. Działka na której wybudowano piwnice należała do wspólnoty gruntowej Piechrzniczan, rzadko spotykanej w Polsce formie własności. Piwnice miały funkcję magazynową. Przechowywano w nich płody rolne, inne produkty. Niektóre hipotezy oparte na przekazach ludowych potwierdzają, że w piwnicach składowano miody pitne i być może inne alkohole wyrabiane chałupniczym sposobem. Piwnice zajmują obszar zbliżony do trapezu, powierzchnia to prawie 0,9 ha. Większość z pwinic zbudowana jest na planie prostokąta. Wymiary wnętrz wynoszą długość od 1,4 m do 6,10 m, szerokość od 1,2 do 3 m, wysokość od 1,85 do 3,45 metra. Otwory wejściowe znajdują się na wysokości 0,6 m. Nad nimi znajdują się otwory wentylacyjne. Dna piwnic to klepiska. Według ostatniej inwentaryzacji zachowało się w stanie technicznym dobrym - 63, w średnim - 8 i w złym 6 piwnic.* Obecnie sporo piwnic jest w dalszym ciągu użytkowanych przez miejscową ludność, te porzucone niestety niszczeją. Na terenie zespołu piwnicznego znajduje sie tablica informacyjna, z której możemy dowiedzieć się na temat tego ciekawego, nieznanego zabytku. Reasumując jest to jeden z unikalnych w skali kraju zespół piwnic. Zapomniany, niedoceniany przez turystów i mieszkańców gminy. * Dane z opracowania Danuta Sochacka, Monika Kraszewska " Pierzchnicka Góra Piwniczna w strukturze przestrzennej i krajobrazie." nr 3/2010 PAN, O. w Krakowie, s181-196.Fot.18 Góra Piwniczna w Pierzchnicy. Otwory wejściowe do dwóch piwnic.

Program wycieczek:Warsztaty edukacyjne:Oferta dla firm:kontakt

GeoTravel © 2011